Gençlerde Kardiyometabolik Risk Artıyor : Ekran Süresi Kalp Sağlığını Tehdit Ediyor

Günümüzde çocuklar ve gençler ekran başında giderek daha fazla zaman geçiriyor. Ancak yeni araştırmalar, bu alışkanlığın sadece zihinsel değil, fiziksel sağlık üzerinde de ciddi etkileri olabileceğini gösteriyor. Amerikan Kalp Derneği’nin yayımladığı yeni bir çalışma, aşırı ekran süresinin gençlerde kardiyometabolik hastalık riskini artırdığını ortaya koyuyor.

Kardiyometabolik Risk Nedir?

Kardiyometabolik risk; kalp hastalıkları, yüksek tansiyon, kolesterol bozuklukları, insülin direnci ve diyabet gibi metabolik bozuklukların bir arada görülme olasılığını ifade eder. Bu risk faktörleri erken yaşta ortaya çıktığında, ilerleyen yıllarda ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Amerikan Kalp Derneği’nin 2023 tarihli bilimsel bildirisine göre, 2–19 yaş arası Amerikan gençlerinin sadece %29’u kardiyometabolik açıdan sağlıklı durumda. Bu oran, çocuklukta sağlıklı yaşam alışkanlıklarının ne kadar kritik olduğunu gösteriyor.

Araştırmanın Kapsamı ve Bulguları

Çalışma, Danimarka’da yürütülen iki ayrı kohort araştırmasına dayanıyor. 2010 yılında 10 yaşındaki çocuklar ve 2000 yılında 18 yaşındaki gençler incelenmiş. Katılımcıların ekran süresi; televizyon izleme, film, oyun oynama ve telefon, tablet, bilgisayar kullanımı gibi eğlence amaçlı aktiviteleri kapsıyor.

Araştırmacılar, bel çevresi, tansiyon, HDL (iyi kolesterol), trigliserit ve kan şekeri gibi metabolik sendrom bileşenlerini içeren bir risk skoru oluşturmuş. Bu skor, bireyin yaş ve cinsiyetine göre ortalama risk düzeyine göre hesaplanmış.

Sonuçlar çarpıcı:

• 10 yaşındaki çocuklarda her ekstra saat ekran süresi, kardiyometabolik risk skorunu 0.08 standart sapma artırıyor.
• 18 yaşındaki gençlerde bu artış 0.13 standart sapma.
• Günde 3 saat fazla ekran süresi olan bir çocuk, yaşıtlarına göre %25–50 daha yüksek risk taşıyor.

Bu küçük artışlar, ekran süresi 5–6 saate çıktığında toplum genelinde ciddi bir sağlık yükü oluşturabilir.

Uyku Süresi ve Zamanlaması Etkili

Araştırma, ekran süresi ile kardiyometabolik risk arasındaki ilişkiyi etkileyen bir başka faktöre daha dikkat çekiyor: uyku.

• Daha az uyuyan çocuklarda ekran süresinin olumsuz etkisi daha belirgin.
• Uyku süresi, ekran süresi ile risk arasındaki ilişkinin %12’sini açıklıyor.
• Geç yatmak ve kısa uyku süresi, ekran süresinin zararlarını artırıyor.

Bu bulgular, ekran süresinin sadece doğrudan değil, dolaylı yollarla da metabolik sağlığı etkilediğini gösteriyor.

Biyolojik İzler: “Ekran Süresi Parmak İzi”

Araştırmacılar, ekran süresine bağlı olarak kanda oluşan metabolik değişimleri de incelemiş.

• Kan örneklerinde “ekran süresi parmak izi” olarak adlandırılan özgün bir metabolik imza tespit edilmiş.
• Bu imza, ekran alışkanlıklarının biyolojik etkilerini doğruluyor.
• Aynı verilerle yapılan analiz, çocuklukta ekran süresinin ilerideki kalp hastalığı riskini öngörebileceğini gösteriyor.

Bu bulgular, ekran süresinin sadece davranışsal değil, biyolojik düzeyde de iz bıraktığını ortaya koyuyor.

Ebeveynlere ve Sağlık Profesyonellerine Tavsiyeler

Araştırmanın başyazarı Dr. David Horner, çocuklukta ekran süresinin sınırlandırılmasının uzun vadeli kalp sağlığı açısından kritik olduğunu vurguluyor.

• Pediatrik muayenelerde ekran alışkanlıklarının da diyet ve fiziksel aktivite gibi yaşam tarzı değerlendirmelerine dahil edilmesi öneriliyor.
• Uyku düzeni, ekran süresini azaltmak için iyi bir başlangıç noktası olabilir.
• Ekran süresini akşam saatlerinden gündüze kaydırmak ve yatma saatini erkene çekmek faydalı olabilir.

Amerikan Kalp Derneği’nden Dr. Amanda Marma Perak ise ebeveynlerin rol model olması gerektiğini belirtiyor:

• Ekran kullanımını çocuklara açıklamak, ne zaman ve neden cihazları bıraktığınızı anlatmak önemli.
• Çocukların ekran dışında kendilerini eğlendirebilmesi, sıkılmaya tahammül edebilmesi sağlıklı gelişim için gerekli.
• “Canım sıkıldı” şikayetleri, yaratıcılık ve içsel dayanıklılık için fırsat olabilir.

Sonuç: Dengeli Dijital Yaşam Şart

Bu çalışma, ekran süresinin çocukluk ve ergenlikte kalp ve metabolik sağlık üzerinde ciddi etkileri olabileceğini gösteriyor. Ekran süresi arttıkça, kardiyometabolik risk de artıyor. Uyku düzeni, bu ilişkiyi daha da güçlendiriyor.

Ebeveynler, eğitimciler ve sağlık profesyonelleri, çocukların ekran alışkanlıklarını yakından takip etmeli. Dijital dünyada sağlıklı kalabilmek için ekran süresi, uyku ve fiziksel aktivite arasında dengeli bir yaşam tarzı oluşturmak şart.